Γνωρίζεις ότι η οικονομική βία επηρεάζει μία στις δέκα γυναίκες στην ΕΕ;
Μπορεί να μην αφήνει σημάδια στο σώμα, αλλά πληγώνει βαθιά. Ελέγχει, στερεί, περιορίζει – και πολλές φορές παραμένει αόρατη
Η οικονομική βία είναι πολυεπίπεδη από την αρχαιότητα έως και την σημερινή εποχή. Ξεκινάει από τις προσωπικές σχέσεις ενός ζευγαριού – μικρόκοσμός μας. Και επεκτείνεται σε ένα ευρύτερο σύνολο – τον μακρόκοσμο μας στις κοινωνικές, επαγγελματικές σχέσεις της κοινωνίας. Παρόλα αυτά, η οικονομική βία ανήκει στα θέματα με τις λιγότερες μελέτες και στοιχεία για την βία κατά των γυναικών.
Η ενασχόλησή μου με τις μορφές ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί μέρος της εμπειρίας μου ως Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων. Στο πλαίσιο της εργασίας μου στη σχολή, ανέπτυξα γνώση και ευαισθησία γύρω από το φαινόμενο, εστιάζοντας τόσο στις αιτίες όσο και στις συνέπειες των διαφορετικών μορφών βίας.
Τι είναι η Οικονομική Βία;
Η οικονομική βία ορίζεται ως οποιαδήποτε πράξη που προκαλεί οικονομική ζημία ή στέρηση σε ένα άτομο, με στόχο τον έλεγχο και τη δημιουργία εξάρτησης από τον θύτη. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), περιλαμβάνει:
- Έλεγχο οικονομικών πόρων (περιορισμός στην πρόσβαση σε χρήματα, τραπεζικούς λογαριασμούς ή περιουσιακά στοιχεία).
- Περιορισμό στην εργασία (απαγόρευση ή εξαναγκασμός αποχώρησης από τον επαγγελματικό χώρο).
- Απειλή ή άρνηση παροχής οικονομικών πόρων, με σκοπό την πλήρη εξάρτηση του θύματος από τον θύτη.
Η οικονομική βία συχνά επιβαρύνει την ψυχική υγεία των γυναικών, οδηγώντας σε στρες, άγχος ή ακόμα και διαταραχές διάθεσης. Οι γυναίκες – και ειδικά οι νέες μαμάδες – έρχονται συχνά αντιμέτωπες με δύσκολες καταστάσεις. Διάβασε εδώ για το πώς μπορείς να αναγνωρίσεις σημάδια διαταραχών διάθεσης μετά τη γέννα.
Πως Εκδηλώνεται η Οικονομική Βία;
Μακροεπίπεδο: Οι κοινωνικές και οικονομικές δομές
Σε κοινωνικό ή μακροοικονομικό επίπεδο περιλαμβάνει πολιτικές και συστήματα που αποκλείουν ή περιορίζουν την πρόσβαση ορισμένων ομάδων σε οικονομικούς πόρους, ευκαιρίες ή δικαιώματα. Παραδείγματα:
- Μισθολογική ανισότητα γυναικών: Οι γυναίκες αμείβονται κατά μέσο όρο 20% λιγότερο από τους άνδρες (ILO, 2022 – Παγκόσμιος Οργανισμός Εργασίας).
- Στέρηση κοινωνικών παροχών: βάσει φύλου ή κοινωνικής θέσης
- Ανισότητες σε μειονοτικές κοινότητες: Λόγω εθνικότητας ή κοινωνικών διακρίσεων.
- Στέρηση εργασίας: Για γυναίκες άνω των 30 ή μητέρες.
- Εργασιακή ανισότητα: Βάσει φύλου ή εθνικότητας
Μικροεπίπεδο: Η καθημερινότητα των θυμάτων
Σε ατομικό ή οικογενειακό επίπεδο περιλαμβάνει:
- Έλεγχο και στέρηση χρημάτων από το θύμα.
- Περιορισμό στην πρόσβαση σε περιουσιακά στοιχεία.
- Απαγόρευση της εργασίας ή της εκπαίδευσης.
- Παρακράτηση μισθού για να αποτραπεί η οικονομική ανεξαρτησία.
- Κατασπατάληση των κοινών οικονομικών πόρων χωρίς συναίνεση και των δύο συντρόφων.
Οικονομική Βία κατά των Γυναικών
Ο Fawole (2008), ακαδημαϊκός και ερευνητής που επικεντρώνεται σε ζητήματα έμφυλης βίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, υπογραμμίζει ότι η οικονομική βία κατά των γυναικών περιλαμβάνει τον έλεγχο των οικονομικών πόρων, τον περιορισμό πρόσβασης σε χρήματα και την επιβολή οικονομικής εξάρτησης, περιορίζοντας την αυτονομία και την ελευθερία τους.
- Το 7% των γυναικών στην ΕΕ δηλώνουν ότι οι σύντροφοί τους απαγόρευαν να εργάζονται ή έλεγχαν υπερβολικά τα έξοδά τους (Eurostat)
Όπως θα παρατηρήσουμε, η οικονομική βία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις υπόλοιπες μορφές ενδοοικογενειακής βίας: φυλετικές, εθνοτικές, ψυχολογικές, συναισθηματικές και συνήθως περιλαμβάνεται σχεδόν σε όλες μορφές.
Η μελέτη, που εκπονήθηκε από το ίδρυμα Rand για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα Των Φύλων (ΕΙGE), επιβεβαιώνει ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητες, εξαιτίας των έμφυλων ανισοτήτων.
Συνήθως η οικονομική βία είναι ένα πρότυπο μηχανισμού που ακολουθούν οι θύτες για τον έλεγχο του θύματος αλλά αποτελεί τμήμα ενός μεγαλύτερου μοτίβου ενδοοικογενειακής βίας.
Μορφές οικονομικής βίας
Χρήση Απειλών ή Βίας για Οικονομικό Έλεγχο
Η οικονομική βία συχνά συνδυάζεται με διάφορες μορφές ενδοοικογενειακής βίας. Παραδείγματα:
- Χρήση φυσικής βίας ή απειλής για την απόκτηση χρημάτων.
- Παροχή χρημάτων με αντάλλαγμα σεξουαλική δραστηριότητα.
- Απομόνωση από κοινωνικές δραστηριότητες, αγορές, επικοινωνία.
- Απειλές έξωσης από το σπίτι χωρίς οικονομική στήριξη.
- Εκμετάλλευση οικονομικής μειονεκτικής θέσης του θύματος.
- Καταστροφή ή κατάσχεση οικονομικών πόρων του θύματος.
- Απόδοση ευθυνών στο θύμα για ανικανότητα διαχείρισης χρημάτων.
Μπορεί η οικονομική βία να μην είναι πάντα ορατή, αλλά είναι συχνά μέρος ενός μεγαλύτερου μοτίβου κακοποίησης. Η ενδοοικογενειακή βία υπήρχε ανέκαθεν, ακόμα και σε ιστορίες που θεωρούμε παραμύθια. Διάβασε εδώ πώς η αληθινή ιστορία της Χιονάτης κρύβει τη σκοτεινή πλευρά της έμφυλης βίας.”
Νομική προστασία και ο Νόμος 5090/2024
Ο νέος νόμος για την ενδοοικογενειακή βία, ο Ν. 5090/2024, επιφέρει σημαντικές τροποποιήσεις στο προηγούμενο νομικό πλαίσιο (Ν. 3500/2006) με στόχο την αποτελεσματικότερη πρόληψη και καταπολέμηση της βίας εντός της οικογένειας.
Τροποποιήσεις και βελτιώσεις:
Διεύρυνση ορισμού: Περιλαμβάνει βία σε βάρος ατόμων που λαμβάνουν υπηρεσίες από κοινωνικές δομές.
Αυστηρότερες ποινές:
- Σωματική βλάβη παρουσία ανηλίκων: Ελάχιστη ποινή φυλάκισης 2 ετών.
- Κίνδυνος ζωής ή βαριά σωματική βλάβη: Ελάχιστη ποινή φυλάκισης 3 ετών.
Προστασία ανηλίκων: Αφαίρεση γονικής μέριμνας από βίαιο γονέα.
Αύξηση αποζημίωσης: Ελάχιστη αποζημίωση για θύματα αυξάνεται από 1.000 € στα 2.000€.
Ο Ν. 3500/2006 έθεσε τα θεμέλια για την προστασία των θυμάτων, ενώ ο Ν. 5090/2024 επεκτείνει τις διατάξεις, παρέχοντας αυστηρότερες ποινές και μεγαλύτερη προστασία. Παρότι δεν εστιάζει αποκλειστικά στην οικονομική βία, ενισχύει την αντιμετώπισή της μέσα από τις ευρύτερες διατάξεις.
Ποσοστά Ενδοοικογενειακής Βίας στην Ελλάδα
Συλλήψεις & Καταγγελίες στην Ελλάδα
Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία καταδεικνύουν σημαντική αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα.
- Το πρώτο δεκάμηνο του 2024:
- 18.427 περιστατικά, αυξημένα από 9.860 το 2023.
- 2022: Οι καταγγελίες υπερδιπλασιάστηκαν σε σχέση με το 2020, φτάνοντας τις 10.131 γυναίκες θύματα.
- 2021: Σημειώθηκε ραγδαία αύξηση 72,9% στις καταγγελίες σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
- 2012-2020: Ο αριθμός των καταγγελιών από γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας παρουσίαζε ετήσια αύξηση από 1% έως 26%.
- 15.571 θύματα γυναίκες και 5.583 άνδρες.
- Συλλήψεις: 11.308 το 2024 έναντι 6.453 το 2023.
Πλέον, περισσότερες γυναίκες καταγγέλλουν τη βία χάρη στη βελτίωση των σχετικών υπηρεσιών.
Αξιοσημείωτο είναι ότι, σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία, τα περισσότερα θύματα είναι γυναίκες, ενώ οι δράστες είναι κυρίως άνδρες. Η αύξηση αυτή μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες, όπως η ενισχυμένη ευαισθητοποίηση του κοινού, η βελτίωση των μηχανισμών καταγραφής και η αυξημένη προθυμία των θυμάτων να καταγγείλουν τα περιστατικά.
Πού να βρεις βοήθεια αν βιώνεις οικονομική βία
Αν βιώνεις οικονομική βία, δεν είσαι μόνη. Υπάρχουν οργανισμοί και υπηρεσίες που μπορούν να σε στηρίξουν και να σε καθοδηγήσουν.
Άμεση βοήθεια στην Ελλάδα
- Εθνική Γραμμή SOS 15900 (24/7) – Δωρεάν & ανώνυμη υποστήριξη για θύματα έμφυλης βίας.
Email: sos15900@isotita.gr - Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων – www.isotita.gr
Ελληνική Αστυνομία – Καταγγελίες & Άμεση Βοήθεια
- 100 – Άμεση Δράση (24/7) – Κλήση σε περίπτωση άμεσου κινδύνου.
- Γραφείο Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας – Καταγγελίες & υποστήριξη θυμάτων.
🌐 Ελληνική Αστυνομία – Ενδοοικογενειακή Βία & Καταγγελίες
Κοινωνικές Υπηρεσίες & Δομές Υποστήριξης
- Συμβουλευτικά Κέντρα Γυναικών –Isotita.gr – Έμφυλη Βία – Παρέχουν ψυχολογική, νομική και κοινωνική στήριξη.
- Ξενώνες Φιλοξενίας – Για γυναίκες που χρειάζονται προστατευμένο περιβάλλον μακριά από τον θύτη.
🌐 Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης – Ξενώνες
🌐Kakopoiisi.gr – Ξενώνες - Κέντρα Κοινότητας Δήμων – Δωρεάν συμβουλευτική και κοινωνική υποστήριξη.
🌐Κέντρα Κοινότητας
🌐Δήμος Αθηναίων – Ξενώνας Κακοποιημένων Γυναικών
🌐Θεσσαλονίκη: Ξενώνας Φιλοξενίας Γυναικών Θυμάτων Βίας & των Παιδιών τους
Οργανισμοί και ΜΚΟ για Γυναίκες Θύματα Βίας
- Κέντρο Διοτίμα – www.diotima.org.gr – Δωρεάν νομική και ψυχοκοινωνική στήριξη.
👉 Διάβασε περισσότερα για τις μορφές ενδοοικογενειακής βίας και τις επιπτώσεις αυτών εδώ: Κέντρο Διοτίμα – Ενδοοικογενειακή βία - Solidarity Now – www.solidaritynow.org – Δωρεάν νομική & κοινωνική βοήθεια.
- Womens’ Counseling & Support Center (WCSG): Αθήνα: 210 3626 955, Θεσσαλονίκη: 2310 250 120.
Νομική & Οικονομική Στήριξη
- Δικηγορικοί Σύλλογοι (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πειραιά) – Δωρεάν νομική βοήθεια.
- Εισαγγελία Πρωτοδικών – Τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας
- ΟΑΕΔ – Προγράμματα εργασίας για κακοποιημένες γυναίκες
- Πρόγραμμα Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΚΕΑ) – Οικονομική ενίσχυση για γυναίκες σε ανάγκη.
Η βία δεν είναι αποδεκτή σε καμία μορφή της. Αν βιώνεις οικονομική βία, υπάρχει διέξοδος.
Ζήτησε βοήθεια!
Συμπέρασμα: Μπορείς να Κάνεις τη Διαφορά
Η οικονομική βία δεν είναι απλώς ένα πρόβλημα, είναι μια καθημερινή μάχη για πολλές γυναίκες που στερούνται την ανεξαρτησία και την αξιοπρέπειά τους. Μπορείς να κάνεις τη διαφορά. Ενημερώσου, μοιράσου αυτό το άρθρο, και βοήθησε να σπάσει η σιωπή. Αν γνωρίζεις κάποιον που χρειάζεται βοήθεια, στήριξέ τον ή κατεύθυνέ τον στις αρμόδιες υπηρεσίες. Κάθε δράση μετράει, γιατί μόνο μαζί μπορούμε να εξαλείψουμε τη βία και να δημιουργήσουμε έναν κόσμο ισότητας και σεβασμού.
Δικτυογραφία
Για περισσότερη ενημέρωση σχετικά με την οικονομική βία, μπορείς να διαβάσεις περισσότερα στα παρακάτω links:
- Wikipedia: Economic Abuse – Γενική ανάλυση της οικονομικής βίας.
- ILO: Global wage growth lowest since 2008 – Η μισθολογική ανισότητα γυναικών.
- UN Women: Ισότητα των φύλων – Έρευνες & στοιχεία.
- Κέντρο Διοτίμα: Μορφές ενδοοικογενειακής βίας και Επιπτώσεις – Νομική & ψυχοκοινωνική διάσταση..
- in.gr: Οικονομική Βία – Στατιστικά & επικαιρότητα.
- To Μωβ: Γυναικεία δικαιώματα και υποστήριξη – Γυναικείες οργανώσεις στην Ελλάδα.
- Ελληνική Αστυνομία: Ενδοοικογενειακή Βία & Καταγγελίες – Καταγγελίες & νομικό πλαίσιο για τα θύματα.
Αν αυτό το άρθρο σε έκανε να δεις την οικονομική βία μέσα από μια νέα οπτική, τότε η ‘Διαφανή Καρδιά’ θα σου δείξει τη δύναμη της ψυχής και της αλήθειας στις ανθρώπινες σχέσεις. Διάβασέ περισσότερα για τα συναισθήματα μιας γυναίκας που βιώνει οικονομική βία εδώ.
Μοιράσου αυτό το άρθρο! Η οικονομική βία σπάει με ενημέρωση. Αν σου φάνηκε χρήσιμο, μοιράσου το στα social media & βοήθησε περισσότερες γυναίκες να αναγνωρίσουν τα σημάδια.
Έχεις βιώσει ή γνωρίζεις κάποιον που έχει υποστεί οικονομική βία; Άφησε το σχόλιό σου (ανώνυμα) ή μοιράσου αυτό το άρθρο για να βοηθήσεις περισσότερες γυναίκες να αναγνωρίσουν τα σημάδια!
FAQ - Συχνές Ερωτήσεις για την Οικονομική Βία
Είναι κάθε μορφή ελέγχου ή στέρησης οικονομικών πόρων από ένα άτομο, με σκοπό να το καταστήσει εξαρτημένο από τον θύτη. Περιλαμβάνει:
- την απαγόρευση εργασίας
- την παρακράτηση χρημάτων
- τον αποκλεισμό από οικονομικές αποφάσεις.
- Δεν έχει πρόσβαση στον δικό του μισθό ή λογαριασμό.
- Δεν του επιτρέπεται να εργαστεί ή να σπουδάσει.
- Ο σύντροφος παίρνει όλες τις οικονομικές αποφάσεις χωρίς συναίνεση.
- Ο σύντροφος του δίνει “χαρτζιλίκι” για τις βασικές ανάγκες.
- Υποχρεούται να πληρώσει χωρίς τη θέλησή του.
Συνήθως πρόκειται για συντρόφους ή συζύγους, αλλά μπορεί να είναι και οποιοδήποτε μέλος της οικογένειας (γονέας, παιδιά) ή ακόμη και εργοδότες σε εξαρτημένες σχέσεις.
Όλα τα άτομα ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας ή κοινωνικής τάξης. Ο Ν. 5090/2024 παρέχει νομική προστασία σε κάθε μορφή ενδοοικογενειακής βίας, έστω και αν η οικονομική δεν αναφέρεται ρητά.
- Ο Ν. 3500/2006 εισήγαγε για πρώτη φορά την έννοια της ενδοοικογενειακής βίας.
- Ο Ν. 5090/2024 διεύρυνε τον ορισμό, αυστηροποίησε τις ποινές και αύξησε τις αποζημιώσεις.
- Παρέχει καλύτερη προστασία για παιδιά και περιλαμβάνει και περιπτώσεις βίας σε κοινωνικές δομές.
Αν και δύσκολο να καταγραφεί ξεχωριστά, σύμφωνα με την Eurostat:
- 7% των γυναικών στην ΕΕ αναφέρουν ότι δεν τους επιτρέπεται να εργάζονται ή ελέγχεται πλήρως η οικονομική τους δραστηριότητα.
- Η ενδοοικογενειακή βία έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια, φτάνοντας τα 18.427 περιστατικά το 2024.
Εάν νιώθεις ότι βιώνεις οικονομική βία, επικοινώνησε με έναν από τους παρακάτω φορείς.
- Κάλεσε τη Γραμμή SOS 15900.
- Επικοινώνησε με συμβουλευτικά κέντρα γυναικών.
- Ζήτησε νομική υποστήριξη ή κατέθεσε καταγγελία στην αστυνομία.
- Ζήτησε φιλοξενία σε δομές όπως οι ξενώνες φιλοξενίας.
- Αναζήτησε οικονομική ενίσχυση μέσω ΚΕΑ, ΟΑΕΔ, ή κοινωνικών υπηρεσιών.
- Κάλεσε 15900 – Εθνική Γραμμή SOS
- 🌐 www.isotita.gr – Γενική Γραμματεία Ισότητας
- 🌐 www.diotima.org.gr – Κέντρο Διοτίμα
- 🌐 www.kakopoiisi.gr – Δίκτυο Υποστήριξης
- 100 – Άμεση Δράση (σε κίνδυνο)
